Officium de Sancto Spiritu - 13th Century Prototype
The Murthly Hours
|
|
Tutorial on Books of Hours Officium de Sancto Spiritu - 13th Century Prototype The Murthly Hours |
Officium de sancto Spiritu. A 13th Century prototype
This ancient votive office for the Holy Spirit precedes the later well known short Hours of the Holy Spirit. The combination of the Hours of the Holy Spirit and of the Cross in Books of Hours did not occur before the second half of the 14th century. The short Hours of the Cross in their later form was not generally accepted in English monastic use until the later half of the century (Tolhurst, 1942, p.130). Before this do we in multiple devotional books find an ancient version of a special private votive Office for the Holy Spirit of a liturgical form, composed around the famous 9th century hymn Veni creator spiritus, in this case with a single psalm at each hour, followed by a chapter with response, and a collect. Many of the elements from this prototype did survive elsewhere in later Books of Hours, after its replacement by the short hours. The entire hymn Veni creator spiritus (by Dreves attributed to Rabanus Maurus, Analecta Hymn. 50, p.180) was placed as a special commemoration for the Holy Spirit among the suffrages, and the first stanza of the hymn was placed at the small hours in the Hours of the Virgin. The collects were added to the collects for the Virgin as a supplement, together with a collect for all saints. This partly explains the origin and composition of the collects in the Hours of the Virgin. The sequence of the collects to the Holy Spirit in this early office from the Murthly Hours (Paris c.1285?) is found in a similar position in many Hours of the Virgin from the 14th century in France, with a few exceptions or changes. The sequence is:
| f.109 | Ad Matutinum. Domine labia mea [aperies]. Et os meum annunciabit laudem tuam. Deus in adiutorium meum intende. Domine ad ad-// |
| f.109v | iuvandum me festina. Gloria patri. Sicut erat. [Invitatorium.] Spiritus domini replevit orbem terrarum. Venite adoremus. Psalmus. [Ps.94] Venite exultemus. [ut supra, ad matutinum de beate M.V.] [Hymnus.] Veni creator spiritus mentes tuorum visita imple superna gratia que tu creasti pectora. Qui paraclitus deceris donum dei altissimi fons vivus ignis ca-// |
| f.110 | ritas et spiritalis unctio. Ut septi formis munere dextre dei tu digitus tu rite promissum patris sermone ditans guttura. Accende lumen sensibus infunde amorem cordibus infirma nostri corporis virtute firmans perpeti. Hostem repelles longius pacem que dones protinus ductore sic te pre-// |
| f.110v | vio vitemus omne noxium. Per te sciamus da prin noscamus atque filium te utriusque spiritum credamus omni tempore. Dudum sacrata pectora tua replesti gratia dimitte nunc peccamina et da quieta tempora. Sit laus patri cum filio sancto simul paraclito nobisque mittat filius carisma sancti spiritus. Amen. [Hymn repeated at the following hours] Antiphona. O sapientia. Psalmus. // |
| f.111 | /Beatus vir qui non abiit in consilio ...[Ps.1] ... ->>dabit in tempo-// |
| f.111v | re suo. Et folium eius non defluet : ...[Ps.1] ...->>iustorum et iter // |
| f.112 | / impiorum peribit. Gloria patri. Sicut. [Antiphona.] A sapientia* que ex ore altissimi prodisti attingens a fine usque ad finem . fortiter disponitque omnia suaviter veni ad docendum nos viam prudentie. Identical with "O Sapientia", the first of the famous great O anthems in Advent sung at Magnificat from 16th December. The initial A (for O) might be a misunderstanding by the illuminator. Versus. Confirma hoc deus quod operatus es in nobis. A templo tuo quod est in ierusalem. Pater [noster]. Et ne [nos]. Iube domine benedicere. [Benedictio.] Spiritus sancti gratia illumet corda et corpora nostra. Amen. Lectio.i.// |
| f.112v | /Sancte spiritus paraclite qui super filium in specie columbe et super apostolos in linguis igneis descendisti . tu idem vivificator et consolare nos . servos tuos . ut caritas desideriis expeditius . tibi casto corpore serviamus. Tu autem domine. Deo gratias. Responsorium. Apparuerunt apostolis dispertite lingue tamquam ig-// |
| f.113 | /nis . seditque supra singulos eorum spiritus sanctus. Versus. Loquebantur variis linguis apostoli magnalia dei. *Seditque. Iube domine [benedicere]. [Benedictio.] Splendor lucis eterne illuminet nos sine fine. Amen. Lectio.ii. Sancte spiritus paraclite qui merentibus et lugentibus apostolis missus es ut xpi tropheum per totum mundum veherent. Tu verus merentium consolator et fortis laborantium adiutor omnem tri-// |
| f.113v | /stitiam cordis nostri sicut scis et vis transfer in gaudium vere leticie et fac nos casto corde ore opere xpi vestigia imitari . ut confiteamus eum corde . voce . et ore . ut ipse secundum promissum suum . confiteantur nos coram patre suo qui est in celis. Tu autem domine. Deo gratias. Responsorium. Advenit ignis divinis non comburens sed illuminans. Et tribuit eis carismatum // |
| f.114 | /dona. Versus. Invenit eos concordes in caritate . et illustravit eos mundans divinitas deitatis. *Et tribuit. Iube domine. [Benedictio.] Intus et exterius nos purget spiritus almus. *Quoniam. Lectio iii. Sancte spiritus paraclite qui a patre filioque procedis . veni pectora servorum tuorum penetra et tui amoris in eis ignem accende . tu fons sapientie tribue nobis carismatum dona ut tua eruditi sapientia xpi // |
| f.114v | / predicemus magnalia. Tu autem. Deo gratias. Responsorium. Spiritus sanctus a throno procedens pectora apostolorum invisibiliter penetravit novo sanctificationis signo . ut in ore eorum omnium genera nascerentur linguarum. Versus. Advenit ignis divinus non comburens sed illuminans et tribuit eis carismatum dona. *Ut in ore. Gloria patri et filio et spiritu sancto. *Ut in ore. [Canticum.] Te deum laudamus. // [ut supra] |
| f.115 | /[V.] Emitte spiritum tuum et creabuntur. [R.] Et renovabis faciem terre. Ad Laudes. Deus in adiutorium. Domine ad ad[iuvandum]. Gloria patri. Sicut. [Ant.] Veni sancte spiritus. [Psalmus. Ps.14] Domine quis habitabit in tabernaculo tuo ...->>in lingua sua.// |
| f.115v | /Nec fecit proximo ... [Ps.14]...->>Qui facit hec non mo-// |
| f.116 | /vebitur in eternum. Gloria patri. Antiphona. Veni sancte spiritus reple tuorum corda fidelium et tui amoris in eis ignem accende qui per diversitatem linguarum multas gentes in unitatem fidei congregasti. [Repeated at the following hours] Capitulum. Disseminabatur verbum per universam videam discipuli autem replebantur gaudio magno spiritu sancto. Deo gratias. Responsorium. Emitte spiritum tuum et creabuntur. *Et reno[vabis]. Oremus. Oratio. Deus qui corda // |
| f.116v | fidelium sancti spiritus illustratione docuisti . da nobis in eodem spiritu recta sapere et de eius semper consolatione gaudere per xpm dominum nostrum. Benedicamus domino. Deo gratias. Ad primam. Deus in adiutorium. Domine ad ad[iuvandum]. Gloria patri. Sicut. [Hymnus.] Veni creator spiritus. Ant. Veni sancte spiritus. [Psalmus. Ps.53] Deus in nomine tuo salvum me fac et in virtute tua iu-// |
| f.117 | /dica me. ... [Ps.53]->>et in veritate tua disperde illos. // |
| f.117v | /Voluntarie sacrificabo tibi : ...[Ps.53] ->despexit oculus meus. Gloria patri. Sicut. Antiphona. Veni sancte spiritus [ut supra]. [Capitulum.] Tres sunt qui testimonium dant in celo . pater et filius et spiritus sanctus . hii tres unum sunt. Deo gratias. Responsorium. Verbo domini celi firmati sunt. Et spiritu oris // |
| f.118 | / eius omnis virtus eorum. Gloria patri et filio et spiritu sancto. Verbo domini. Spiritus domini replevit orbem terrarum. Et hoc quod continet omniam scientiam habet vocis. Oremus. Oratio. Deus cui omne cor patet et omnis voluntas loquitur et quem nullum latet secretum purifica per infusionem sancti spiritus cogitationes cordis nostri ut te perfecte diligere et digne laudare // |
| f.118v | /mereamur. Per dominum nostrum. Benedicamus domino. Deo gratias. Ad tertiam. Deus in adiutorium. Domine ad ad[iuvandum]. Gloria patri. Sicut. [Hymnus.] Veni creator spiritus. Ant. Veni sancte spiritus. Psalmus. [Ps.69] Deus in adiutorium meum intende . domine ad adiuvandum me festina. Confundantur et revereantur . qui querunt animam meam. // |
| f.119 | /Avertantur retrorsum et erubescant ...[Ps.69] ->>deus adiuva me.// |
| f.119v | /Adiutor meus et liberator meus es tu domine ne moreris. Gloria patri. Sicut. Antiphona. Veni sancte spiritus. Capitulum. Apparuerunt apostolis dispertite lingue tanquam ignis seditque supra singulos eorum spiritus sanctus. Deo gratias. Responsorium. Spiritus domini replevit orbem terrarum. Et hoc quod continet omniam sententiam habet vocis. Gloria patri et filio et // |
| f.120 | /spiritu sancto. *Spiritus domini. Versus. Repleti sunt omnes spiritu sancto. Et reperunt loqui. Oremus. [Oratio.] Deus qui apostolis tuis sanctum dedisti spiritum concede plebi tue pie peticionis effectum ut quibus dedisti fidem largiaris et pacem. per dominum nostrum. Benedicamus domino. Deo gratias. Ad sextam. Deus in adiutorium. Domine ad ad[iuvandum]. Gloria patri. Sicut.// |
| f.120v | [Hymnus.] Veni creator spiritus. Ant. Veni sancte spiritus. Psalmus. [Ps.86] Fundamenta eius in montibus ...->>fuerunt illic.// |
| f.121 | Nunquid syon ... ->Sicut letantium omnium nostrum habitatio est in te. Gloria patri. Sicut. Antiphona. Veni sancte spiritus. Capitulum. Raritas* dei diffusa est in cordibus nostris // *[recte: Caritas?] |
| f.121v | per spiritum sanctum qui datus est nobis. Deo gratias. Responsorium. Repleti sunt omnes spiritu sancto. Repleti sunt. Versus. Loquebantur variis linguis apostoli. Magnalia dei. Oremus. Oratio. Assit nobis quesumus domine virtus spiritus sancti que et corda nostra clementer expurget et ab omnibus tue-// |
| f.122 | atur adversis. Per dominum. Benedicamus domino. Deo gratias. Ad nonam. Deus in adiutorium. Domine ad adiuvandum. Gloria patri. Sicut. [Hymnus.] Veni creator spiritus. Ant. Veni sancte spiritus. [Psalmus. Ps.92] Dominus regnavit decorem ... |
| f.122v | ->>Testimonia tua credibi-// |
| f.123 | lia facta sunt nimis : domum tuam decet sanctitudo domine in longitudinem dierum. Gloria patri. Sicut. Ant. Veni sancte spiritus reple. [Capitulum.] Repleti sunt omnes spiritu sancto et ceperunt loqui pro ut spiritus sanctus dabat eloqui illis. Deo gratias. Responsorium. Loquebantur variis linguis apostoli. Magnalia dei. Gloria patri et filio et spiritui sancto. Versus.// |
| f.123v | Emitte spiritum tuum creabuntur et renovabit faciem terre. Oremus. Oratio. Mentibus nostris quesumus domine spiritum sanctum benignus infunde cuius providentia conditi sumus et sapientia gubernamur. Per dominum nostrum. Benedicamus domino. Deo gratias. Ad vesperas. Deus in adiutorium. Domine ad adiuvandum. Gloria patri. Sicut.// |
| f.124 | [Hymnus.] Veni creator spiritus. Ant. Veni sancte spiritus. Psalmus. [Ps.127] Beati omnes qui timent domini : qui ambulant in viis eius ... |
| f.124v | ->>pacem super israel. Gloria patri. Sicut. Ant. Veni sancte spiritus. [Capitulum.] Factus est repende de celo sonus ad venientis spiritus vehementis et replevit totam do-// |
| f.125 | mum . ubi erant sedentes. Deo gratias. Hymnus. Veni creator spiritus. V. Emitte spiritum tuum et creabuntur. Et renovabis faciem terre. Ant. O rex. [Canticum.] Magnificat anima mea. Antiphona. O rex domine virtutum qui triumphator hodie super omnes celos ascendisti ne derelinquis nos orphanos sed mitte promissum patris in nos spiritum veritatis. Oremus. [Oratio.] Da quesumus eccle-// |
| f.125v | sie tue misericors deus ut spiritu sancto congregata hostili nulla tenus incursione turbetur. Per dominum nostrum ihesum christum filium tuum qui tecum vivit et regnat in unitate spiritus sancti deus per omnia secula seculorum. Amen. Benedicamus domino. Deo gratias. Ad completorium. Converte nos. Et averte iram tuam. Deus in adiutorium. Domine ad ad.// |
| f.126 | Gloria patri. Sicut. [Hymnus.] Veni creator spiritus. Ant. Veni sancte spiritus. [Psalmus. Ps.128] Sepe expugnaverunt ... |
| f.126v | ->>super nos benediximus // |
| f.127 | vobis in nomine domini. Gloria patri. Sicut. Ant. Veni sancte spiritus reple tuorum corda fidelium et tui amoris in eis ignem accende qui per diversitatem linguarum multarum gentes in unitatem fidei congregasti. Versus. Emitte spiritum tuum et creabuntur. Et renovabis faciem terre. Oremus. Oratio. Ure igne sancti spiritus renes nostros et cor nostrum domine ut tibi casto // |
| f.127v | corpore serviamus et mundo corde placeamus qui vivis et regnas deus per omnia secula seculorum. Amen. Benedicamus domino. Deo gratias. (->>8 lines blank)// |