CHD: Hore B.M.V. ad usum Birgittanum - Copenhagen KB Ms.Thott 538 4°

Horæ B.M.V. ad usum Birgittanum per Hebdomadam
Bridgettine Horarium . Holland or Utrecht c.1485-1490
Copenhagen Det kongelige Bibliotek CMB Ms.Thott 538 4°

Page layout (f.22v) with 8-line initial F and typical aubergine penwork forming a 3/4 border
Retouched Graphics based on a microfilm print ©CHD 2004 Erik Drigsdahl

Thott 538 4° Officium Marianum Ordinis Sancte Birgitte per hebdomadam (Holland c.1485-1490)
1+84ff. (73bis, 77bis) 210x145mm, ruled for 20 lines of text in purple-brown ink (130x84mm)
(on the bifolium f.42-47 was the ruling corrected from 18 to 21 lines of text).
Verticals and two upper and two lower horizontals are extending the full width of the sheet. Written in a firm gothic Dutch bookhand.
One large gilted initial with full floriated border, 6 large blue initials with penwork margins.
Rebound by the library in a simple cardboard cover. Leather spine with the crowned monogram of
king Frederik VII (c.1850). Title: /Horæ./ Cod.membr.//
Collation: Mostly regular quaternions, an original blank flyleaf was bound as singleton with the first gathering (stub after f.8)
I¹⁺⁸ f.I+f.1-8, II⁸ f.9-16, III⁸ f.17-24, IV⁸ f.25-32, V⁸ f.33-40, VI⁸ f.41-48, VII⁸ f.41-48, VIII⁸ f.49-56,
IX⁸ f.57-64, X⁸ f.65-72, XI^8-1 f.73-73bis-74-75-76-77-77bis (f.77b' excised), XII^6-1 f.78-82 (f.82' cancelled). No catchwords preserved.
Prickings in the outer edge of the parchment are occasionally preserved, best seen on fol.36-37.
A modern paper flyleaf at front and back is conjoint with the new binding.
Provenance: Made for use in a convent of the order of St.Brigitte in the Northern Netherlands,
probably Maria Weijngaart in Utrecht. On the original fly-leaf in dark ink in the upper right corner
the number: .9 (choir book no 9?);
In the center of the blank flyleaf is seen a wet imprint in reverse of a (library?) number "95"
formerly written with brown ink in large letters inside the original upper pastedown (that disappeared with the rebinding);
Collection of Count Otto Thott;
Bibl.: C.Bruun, 1889, p.164; Ellen Jørgensen: Catalogus, p.235 (who surpricingly not noticed the Bridgittine contens,
with the consequence that the manuscript not is mentioned in any later litterature on medieval sources);

The Birgittine Breviary
This manuscript is not comparable to any normal Book of Hours in any respect. It was not made for
private devotion, but for daily liturgical use of the sisters in a Bridgittine convent. The text has
been abbreviated to an extend where it is illegible to anybody who not already knew the contents
from memory. Rubrics are missing or sporadic, and it has only been possible to render a kind of
structure to the notes after consultation of a modern edition of the Birgittine "Officium parvum"
by Tryggve Lundén. The scribe reproduced a text with some errors and many deviations from a
modern critical edition. In some cases can I not, even with the best of intentions, read what is
supposed to be written. The abbreviations used are, however, rather unconventional and the
ideal reading did get the benefit of the doubt during transcription.

The extreme degree of abbreviation is caused by the special customary Birgittine choir service,
originally arranged on the condition that it should be celebrated in a double monastery, where the
brethren performed the daily liturgical office after the ordinary breviary of the diocese (in this case
Utrecht), and the sisters then made their supplementary contribution of the Marian devotion to
each of the canonical hours. In other words: the sisters did only sing the part of the service
explicitly devoted to the Virgin Mary. This explains why the short "Proprium de tempore"
section in this manuscript only include the principal Marian feasts (f.77-79).
The 150 psalms, the canticles (including Te Deum), the seven penitential psalms (with the litany) and the office of
the dead was all assembled in a separate volume. An example of a complete breviary in one
volume (from Mariënwater) is Oxford Bodleian Library Ms. Buchanan f.2, described by Peter Kidd
in his detailed catalogue of the Buchanan Collection (Oxford 2001) p.119-128.
See the online version at: Buchanan Catalogue

The book is written on very strong stiff parchment of a fine quality, intended to endure frequent daily
use. It is tempting to regard it as number nine out of a set of identical books once placed at the
disposal of the nuns on a shelf or in a cupboard in the choir of the church. The perfect state of
preservation would indicate that it rarely has been opened. The nuns could memorize the entire
contents, and had no need to open the book. Only the binding suffered from daily use and
whatever remained of it was replaced after it entered the Royal Library.

Decoration:
Folio 1 recto: opening page with large gilted and painted 11-line initial and full painted border strewn
with floriated harts in burnished gold in the style of the Master of Herman Droem, named after
his contribution in a bible made for Herman Droem (Rome, Bibl. Casanatense Ms.4212, before 1476).
Later contributions by the master (or his workshop) are found in the breviary of Beatrijs van Assendelft (c.1485,
Utrecht, Catharijneconvent Ms.OKM 3. cf. Die Goldene Zeit, 1990, Cat.no.72 and 94, fig.126 and fig.148).
The master was probably active in Utrecht in the period c.1470-1490, allthough
opinions differ on the location of his worhshop, somewhere within the triangle Delft - Utrecht-
Leiden (with Gouda in the center). His contribution to this book is the only circumstantial
evidence we have for a localization of the manuscript to one of the Bridgittine houses in the
Northern Netherlands, founded from their motherhouse Mariénwater in Rosmalen near
Hertogenbosch. The two houses in Kampen and Soest, both placed in areas with different styles,
are not taken into consideration.
In 1490 were two houses within range of the style of the decoration, and both are likely candidates as
original owners: Maria Ster in Gouda (founded 1477) and Maria Weijngaart in Utrecht. When I
tend to prefer the latter is it only based on the circumstantial evidence. The Bridgettine convent
Maria Weijngaart was founded 1485 in Utrecht, and a date for the manuscript shortly after its
foundation (c.1485-1490) is likely on stylistical indications.
Six further large initials over 8 lines are decorated with penwork in coloured ink and the letter covered
with achanthus painted in blue and white. A somptuous and heavy achantus-aubergine penwork
decoration is extending from the initials into three borders (f.13, 22v, 32v, 42, 53, 65v), with
patterns used in identical form by the workshop of the Master of Herman Droem. (Illustration).
A Postilla super vetus testamentum of Nicolaus de Lyra, printed in Cologne 1485, did get an identical penwork
in Southern Holland provided by its Dutch owner (according to Anne Korteweg's interpretation
of an owners signature, he was living in Leiden when he wrote his name).
All one and two-line initials are simple lombards alternating in blue and red, with the exception of I,
which most often is painted as a large J extending in the left margin over four-five lines
and decorated with open spaces of geometrical patterns ('uitgespaarde lombardjes').
Bibl.: Anne S. Korteweg in: Kriezels, aubergines en takkebossen, 's-Gravenhage, 1992, Cat.no.44, 49, p.77-80.
I am indebted to Tore Nyberg and Ulla Sander Olsen for their kind assistance with bibliographical
references when I discovered the contents of the manuscript in 1991.

Contents

Officium Marianum per Hebdomadam
DOMINICA (Ad matutinum)

f.1 [Invitatorium.] Trinum deum et unum pronis mentibus adoremus.
Virginique matri gratulantibus animis iugiter iubilemus. Psalmus. [Ps.94] Venite exultemus.

f.1v Ymnus. O trinita[ti]s gloria celestis decus curie.

f.2 Antif. O amabilis virgo a deo super montem sanctum suum syon. reginam constituta . fac
nos filio tuo servire in timore et exultate ei cum tremore. Ps. Quare fre[muerunt]. [Ps.2]
Anti. O susceptor et gloria marie semper virginis exurge contra adversarios nostros. et veniat
super populum tuum benedictio tua. Ps. Dñe quid.[Ps.3]
Antif. Interveniente te o dei genitrix dignos deus nos faciat sibi offerre iusticie sacrificium
super quos signatum est lumen vultus sui. Ps. Cum invoca[rem]. [Ps.4]
Versiculus. Inclina aurem tuam nobis o [regina celorum]. Pr.nr. Et.
[Absolutio.] Precibus et meritis sanctissime dei geni-//

f.2v /tricis et virginis marie. et omnium sanctorum suorum salvet et protegat nos. omnipotens pater
pius et misericors dominus. Amen. Iube dñe benedicere.
[Benedictio.] Summe trinitati virgo gratissima : nos tueatur sua prece dignissima. Amen.
Lectio [I.] Verbum de quo ewangelista iohannes in ewangelio suo facit mensionem: ...

f.4v ->ita ad te . omnes unam habebant caritatem. Tu autem.
Responsorium. Summe trinitati simplici deo una divinitas equalis gloria coeterna maiestas.
patri prolique sanctoque flamini. Qui totum subdit suis orbem legibus.
Versus. Prestet nobis gratiam trinus deus et unus
cui ab eterno o maria summe placuisti. Qui totum.//

f.5 [Benedictio.] /Succurre nobis mater xpi : que mundo flebili gaudium intulisti. Amen.
Lectio [II.] Tu quoque o maria creaturam omnium dignissima. ->

f.6v ->secum sine fine inseperabiliter permansuram. Tu autem.
Rm. O maria dignissimum vehiculum.
Versus. Infer igitur cordibus nostris eius veram dilectionem, qui per te ad nos venit. Per te.
Deus nobis faciat propicium : que ipsius facta fuit hospicium.
Lectio [III.] Diligebat abraham patriarcha suum filium ysaac. statim cum ei deus filium
nascitur.->

f.8v ->copiosissime angelis et hominibus propinatur. Tu.
Rm. Maria summe trinitatis . te et omnia ipse concludentis domicilium omnium virtutum
floribus redimitum . dispensatrix prudentissima circunda miseros protectione tua. Et refove *
famelicos tua benigna providencia.
Versus. Respice propicia pericula populorum captivorum gemitus tribulaciones orphanorum.
ut omnes sibi senciant tuam providenciam profuisse. Et re[fove]. Gloria patri. Et refove.//
[The compulsory hymn: Te deum laudamus with its versicle is omitted alltogether with the standard opening
versicles of each of the following hours: Deus in adiutorium etc. - all supposed to be sung after the
supplementary breviary. This extreme degree of abbreviation is unprecedented in a monastic breviary from
the 15th century].

f.9 [Ad laudes]
/[Antiphona.] Domum tuam domine maria virgine in qua decorem induisti et te virtute
percinxisti decet sanctitudo. in longitudinem dierum. [Ps.92] Dominus regnavit. (cum ceteris)
Capitulum. In omnibus requiem quesivi...
Ymnus. Alme pater qui filium fecisti unigenitum. nasci pro nobis miseris ex aluo caste
virginis ->quos purgasti baptismate tuo foue carismate. Maria [mater gratie etc.].
Gloria [tibi domine etc.].
Antif. Benedictus dominus deus israel. pater et filius et spiritus sanctus deus noster. quia
sicut locutus est ore prophetarum visitavit nos per virginem quam ab eterno preordinavit fieri
intemeratam matrem fecitque per eam redempcionem plebis sue. Ps. Benedictus. [Canticum
Zaccharie, only by incipit, like the psalms elsewhere]
Collect. Concede nos famulos tuos quesumus domine deus.//

f.9v [Commemoratio de sancta Birgitta]
[Ant.] Gaude birgitta canticum tibi debitur glorie.
deduc in refrigerium de lacu nos miserie. [V.] Ora pro nobis.
[Ant.] Sponsa regis doctrix legis exemplar sequens forcium .
o birgitta rubra vitta tuum ligasti labium
dum loquendo vel tacendo amasti dei filium.
Ora regem ut nos gregem ducat ad celi gaudium.
Versiculus. Ora pro nobis beata mater birgitta, sponsa xpi
predilectam. ut ad celestem patriam sit ipse nobis via recta.
Coll. Domine ihesu xpe qui beatam birgittam propter multorum secretorum inspiracionem . et
singularem virtutum adornacionem . sponsam tuam vocare decrevisti. presta quesumus ut
eidem in vita et moribus conformemur et cum ea de mundi illecebris . ad visionem celestium
transferamur Qui vivis et regnas cum dominus patre in unitate spiritus sancti deus. Per omnia
secula seculorum. Amen. Versiculus.//

f.10 /Benedicamus virginis filio cum patre et flamine sacro vero deo et domino.
Deo dicamus gratias. Benedicamus virginis filio. Alleluia a[lleluia] a[lleluia].
D'o a aa. Collecta.
Omnipotens sempiterne deus. qui pro nobis de castissima virgine nasci dignatus es. fac nos
quesumus tibi casto corpore servire et humili mente placere. Oramus et te piissima virgo maria
mundi regina et angelorum. ut eius quos purgatorius examinat ignis impetres refrigerium.
peccatoribus indulgenciam. iustis in bono perseveranciam . nos quoque fragiles ab intantibus
defende periculis. Per ihesum xpm dominum nostrum. Amen.

[Ad primam Hymnus:]
O veneranda trinitas o trium una deitas. lustra vero nos lumine. pro virginis peccamine.
Quam matrem ante secula lucis eterne sanxeras. ut bona semper agere cernamus mala fugere.
Maria mater gracie. Gloria.
Antif. O speciose forma per filiis homini fili immacula virginis fac nos sine macula in legis
tue semita iugiter ambulare. //

f.10v [Capitulum.]/Hec est virgo sancta atque gloriosa quia deus et dominus omnium dilexit eam.
Deo gracias. Rm. Ihesu xpe fili dei vivi miserere nobis. Versus. Qui natus es de virgine
marie. Mi[serere]. Gloria patri. Ihesu. V. Ora pro nobis sancta dei genitrix virgo maria.
Ut digni efficiamur gracia ihesu xpi. Domnine exaudi orationem meam.
Collecta. Sancta maria mater domini nostri ihesu xpi pia atque perpetua virgo regina celi. cum
omnibus sanctis et electis dei. intercedere digneris pro nobis . ad dominum deum
nostrum patrem omnipotentem . ut nos mereamur . ab eo adiuvari salvari sanari. protegi atque
defendi. qui in trinitate perfecta vivit et regnas deus. Per omnia secula seculorum.
[This collect is proper to the Birgittine liturgy, and replaces Concede nos famulos tuos, the standard prayer at
all hours except compline, as it was used in Normandy, Sarum and Lund]

[Ad tertiam]
Antif. Averte oculo nostros honestissima mater ne videant vanitatem disciplina filii tui nos
instrue eius enim manus plasmaverunt nos. Ps. Legem pone. [Ps.118, 33-80]
Capitulum. Ab initio et ante secula creata sum ...
[Rm.] Inclina aurem tuam nobis. O regina celorum. Vs.//

f.11 /Ad quam pro nobis se inclinavit dominus dominorum. O [regina]. Gloria patri. In[clina].
Vs. Esto nobis adiutrix ne derelinquas nos. Nec despicias nos altissima do[mina].

[Ad sextam]
Anti. Omnia mandata [tua] veritas deus altissime sit igitur te donante tuum verbum lucerna
pedibus nostris. pro tue dignissime matris gloriosis intercessionibus.
Ps. Defecit. [Ps.118, 81-128]
Cap. Et sic in syon firmata sum...Deo gracias.
Rm. In eternum permanet. Verbum patris altissimi. Quod aulam inhabitavit virginalem uteri.
Verbum. G[loria]. In [eternum]. Vs. Da nobis domina mentis et corporis castitatem.
Ne umquam offendamus tue castitatis filium.

[Ad nonam]
Anti. Reconsilia nos virgo mater. [Ps.118, 129-176]
Capitulum. Et radicavi in populo honorificato ...detentio mea. Deo [gracias].
Rm. Pax multa diligentibus legem virginis filii. Vs. Et non est illis scan-//

f.11v /dalum sed honor perpetuus. Dili. Gl'a pri. Pax.
[V.] Erravimus sicut ovis que periit. V. Reduxit nos pastor bonus quem virgo genuit.
[Collecta etc. ut supra]

[Ad vesperas]
[The hymn Ave maris stella should be placed here, but is not indicated]
Ant. Beati metuentes dominum. [Pss.109,110,111,112, 147]
Cap. Beata es virgo maria. Ymnus. Lux deus indeficiens cedente solis radio.
->>omnia tuo nato sint placita. V. Pax multa. [Canticum.] Ma[gnificat.]//

f.12 [Ant.] /Patrem cum filio et spiritum cum utroque... [Coll. Concede nos, ut supra]
[Ant.] Rosa rorans. Magnificat bonitatem stella stillans ... [V.] Ora pro. (etc.)�
Antif. O birgitta mirre gutta ...
Collecta. Deus qui ecclesiam tuam per beatam birgittam sacris illuminare dignatus es consiliis
et exemplis. concede propicius eius intercessione. ut que pro nostris purgandis excessibus
clementer [ei] revelasti devotis mentibus exequamur. Per dñm nrm ihm x.^m fi^m. t^m. q' te. vivit
et regnat in unitate spiritus sancti per omnia s.//

f.12v [Ad completorium]
[Ant.] /Jocundum est eis in unum habitare. Ps. Memento. [Pss. 131, 132, 133]
[Cap.] Multe filie congregaverunt. Rm. In manus tui filii. Vs. Quem.
Ymnus. In genitore genitus et genitor in genito. V. Ecce ancilla.
Nunc dimittis. ->>Añ. O regis pacifici illibata genitrix in tui //

f.13 /filij salutari pace servos tuos et ancillas benigniter constitue. Collecta.
Gratiam tuam quesumus domine. ->Per eundem dñz ihm x^m f^m. t. q' t. Añ.
Alma redemptoris mater que pervia celi porta manens et stella maris succurre cadenti
surgere . qui curat populo tu que genuisti natura mirante tuum sanctum genitorem.
virgo prius ac posterius gabrielis ab ore sumens illud ave peccatorum miserere. Collecta.
Famulorum tuorum quesumus domine delictis ignosce ... intercessione salvemur.
Per eundem ihesum christum dominum nostrum.

f.13 FERIA SECUNDA (Mondays)
[Invitatorium.] Regem angelorum de eius misericordie exultamus.//

f.22 Ymnus. Celestis erat curia ->>nobis teipsum insere //

f.22v explicit: /dando fructum solacij. Maria [mater gratie etc ]. V. Ecce an[cilla].
[Antiphona.] Angelorum imperatrix nos ipsorum assigna custodie . ne circu[m]iens ferox
leo inveniat quem devoret in tua plebicula. Nunc [dimittis].
[Antiphona.] Ave regina celorum ave domina angelorum . salve radix sancta . ex qua mundo
lux est orto . gaude gloriosa super omnes speciosa . vale valde decora et pro nobis semper
xpm exora.

f.22v FERIA TERTIA (Tuesdays)
[Invit.] Filium dei quem prophete letantes precinuerunt de virgine nasci. Venite adorem[us]
iubilantes. [Ps.94] Venite ex. Ymnus. Decepte verbo coniugis primi homo consenciens .
stulte iussis dominicis . factus est inobediens . Hic eiectus est misere . a paradisi gloria .
mundum coactus visere . vivendo in penuria //

f.32v FERIA QUARTA (Wednesdays)
[Invit.] / Ortum virginis et matris marie celebremus.

f.42 FERIA QUINTA (Thursdays)
[Invit.] /Ave maria gratia plena dñs tecum. Ps.Venite. Hymn.Quem terra ponthus.

f.42v Lec.[I.] Benedictum marie corpus congrue.

f.45 Lec. [II] Nulla lingua narrare sufficit.

f.47v Lec. [III] O coniunctionem pulcherrimam.

f.52v ->>Invitatorium. //

f.53 FERIA SEXTA (Fridays)
/Regem virginis filium pro nobis crucifixum.

f.65v SABBATO (Saturdays)
[Invit.] In honore virginis marie in celum assumpte iubilemus domino.

In festis beate Marie Virginis per annum.
(Chapter and collect to the principal offices of the Virgin during the year, all abbreviated to an extent where it would be useless without previous knowledge of the contents. Many indications of the hours are left out and all is written as a continuous serie of chapters and collects from Vespers to None. These excerpts from the breviary are apparently not a standard element in Bridgettine horae)

f.77v� [8 Dec.] In conceptione beate marie. Capitulum. Dominus possedit me.
Coll. Deus qui beate marie conceptionem angelico vaticinio.
[2 Febr.] In purificatione beate marie. Ecce ego mitto angelum meum.

f.77bis Collecta. Deus qui salutis eterne. [rubric missing] Cap. Ego mater pulchre.
[25 Mar.] In annunciacione marie. Ecce virgo concipiet. Coll. Deus qui de beate marie virginis utero.

f.77bv° Egredietur virga de radice yesse. Rorate celi desuper.
[15 Aug.] In assumpcionem marie. Quasi cedrus exaltata sum in lybano.
Coll. Veneranda nobis domine huius diei festivitas opem conferat salutarem ->>Qui tecum.//

f.77' large stub, one leaf excised (or cancelled?) [The following quire f.78-82 is written in a different, but contemporary hand].

f.78 /[Capitulum] Tota pulchra es amica mea. Nona. Quasi oliva speciosa in campis.
[2 Jul.?] In visitatione marie ad vesperas ad matutinas ad tercias. Ecce iste venit saliens in
montibus. Collecta. Omnipotens sempiterne deus qui ex habundancia caritatis tue . beatam
mariam semper virginem tuo filio impregnatam. ad salutacionem elyzabeth inspirasti. presta
quesumus. ut per eius visitacionem donis celestibus repleamur. et ab omnibus adversitatibus
eruamur. Per eundem dominum ihesum xpm filium tuum. qui te.//

f.78v /Sex. En (Tu? wrong initial?) dilectus meus loquitur michi. surge propera amica mea formosa
mea et veni. iam enim hyemps transiit ymber abiit et recessit. flores apparuerunt in terra
nostra. tempus pictacionis advenit. Ad nonam. [Capitulum] Surge propera amica mea ->et
facies tua decora.
[8 Sept.] In nativitate beate marie capitulum. Ego quasi vitis. Coll. Famulis tuis quesumus
domine celestis gratie. [Rubric missing. Capitulum:] Ego mater pulchre ->>Do.'//

f.79 /[Capitulum] Transite ad me omnes ->mel et favum.
In compassione beate marie. Audite o secro universi populi et videte dolorem meum ->et xpi
deceperunt me. Do'. Cap. Omnes inimici mei audierunt malum.
Collecta. Interveniat pro nobis quesumus domine ihesu christe nunc et in hora mortis nostre .
apud tuam piissimam misericordiam beatissima tua genitrix semper virgo maria ->gladius
doloris et compassionis pertransivit. Qui vivis. Capitulum. Sacerdotes mei et senes mei in
urbe consumpti sunt. quia quesierunt cibum. ut refo//

f.79v /cillarent animam suam. Deo gratias. Cap. Vide domine qm tribulor conturbatus est venter
meus . qm amaritudine plena sunt. Cap. Foris interfecit me gladius. et domi mors sileris est
audierunt q2 in gemisco ego et non est qui consoletur me.Deo gratias.
Prosit nobis semper omnipotens pater et precipue inter hec pascalia filii tui solempnia.
continuitata dei genitricis et virginis marie memoria. que et astat nunc a dextris regina in celo
regnanti. Eidem domino nostro ihesu xpo filio tuo qui tecum ...Per omnia secula seculorum.
Amen.

Officum de Sancto Spiritu. [cf. T.Lundén, 1976, II, 184-209]

f.79v Officium de sancto spiritu. [Ad matutinum. Antiphona.]
In unitate sci spiritus benedicat nos pater et filium amen.
[V.] Sancti spiritus assit nobis gratia. [Ps.1 Beatus vir.] Ant. Veni sancte spiritus.

f.80 Ymnus. Veni creator spiritus mentes tuorum visita (the long version) ->>Amen.//

f.80v Coll. Deus qui corda fidelium. Ad primam. In unita[te]. Hymnus. Veni.
Coll. Assit nobis quesumus domine virtus spiritus sancti.
Ad terciam. In unita. Hymn. Veni.

f.81 Coll. Deus qui apostolis tuis sanctum dedisti spiritum concede plebi tue pie peticiones
effectum. ut quibus dedisti fidem largiaris et pacem. Per dominum eius. Dñe exaudi.
Ad sextam. In unita. Hymn. Veni. Coll. Ure igne sancti spiritus.
Ad nonam. In unita. Hymn. Veni. Ps. Fundamenta in. [Ps.86]
[Coll.] Presta quesumus omnipotens deus ut spiritus sanctus adveniens templum nos
glorie sue dignatus inh[ab]itando [perficiat. Per.]//

f.81v /Ad vesperas. Coll. Deus cui omne cor patet.
Ad completorium. In unita. Ps. Sepe expug. [Ps.128]
Coll. Sancti spiritus quesumus domine corda nostra mundet infusio et sui roris intima
aspercionem fecundet pro domini eius. Do'. Bñ. In omni.
[De beata Maria. Ant.] Ave maria. Spiritus sanctus in te descendit maria ne timeas //

f.82 /habebis in uterum filium dei. [V.] Ecce ancilla. [Coll.] Deus qui.->>(19 lines blank)//

f.82v ruled but unwritten (this was apparently the last leaf in the book)

f.82' large cleancut stub, 15-20mm wide, with prickings for the ruling all along its outer edge, conjoint
with folio 78 which originally was bound as a singleton (a bifolium where one half intentionally had been cancelled from the beginning. The presence of prickings on a stub is very unusual, and does indicate that this disposition was known already before the ruling took place. It makes it unlikely that the book was planned to continue after this).

General Litterature:
Tore Nyberg: Birgittinische Klostergründungen des Mittelalters. Bibliotheca historica Lundensis, Vol.15, Lund 1965.
A.Jefferies Collins: The Bridgettine Breviary of Syon Abbey : from the Ms. with English rubrics F.4.II at Magdalen College Cambridge. Publications of the Henry Bradshaw Society, Vol.96 [1965], Worcester 1969.
Tryggve Lundén: Den heliga Birgitta och den heliga Petrus av Skänninge, Officium parvum beate Marie Virginis, I-II. Acta Universitatis Upsaliensis, Studia Historico-Ecclesiastica, Vol.27-28, Lund 1976.

©2004 Erik Drigsdahl & CHD Center for Håndskriftstudier i Danmark
Last update 22.01.2004; modified 10/05/2007
Contact CHD

	Officium Marianum per Hebdomadam DOMINICA (Ad matutinum)
f.1	[Invitatorium.] Trinum deum et unum pronis mentibus adoremus. Virginique matri gratulantibus animis iugiter iubilemus. Psalmus. [Ps.94] Venite exultemus.
f.1v	Ymnus. O trinita[ti]s gloria celestis decus curie.
f.2	Antif. O amabilis virgo a deo super montem sanctum suum syon. reginam constituta . fac nos filio tuo servire in timore et exultate ei cum tremore. Ps. Quare fre[muerunt]. [Ps.2] Anti. O susceptor et gloria marie semper virginis exurge contra adversarios nostros. et veniat super populum tuum benedictio tua. Ps. Dñe quid.[Ps.3] Antif. Interveniente te o dei genitrix dignos deus nos faciat sibi offerre iusticie sacrificium super quos signatum est lumen vultus sui. Ps. Cum invoca[rem]. [Ps.4] Versiculus. Inclina aurem tuam nobis o [regina celorum]. Pr.nr. Et. [Absolutio.] Precibus et meritis sanctissime dei geni-//
f.2v	/tricis et virginis marie. et omnium sanctorum suorum salvet et protegat nos. omnipotens pater pius et misericors dominus. Amen. Iube dñe benedicere. [Benedictio.] Summe trinitati virgo gratissima : nos tueatur sua prece dignissima. Amen. Lectio [I.] Verbum de quo ewangelista iohannes in ewangelio suo facit mensionem: ...
f.4v	->ita ad te . omnes unam habebant caritatem. Tu autem. Responsorium. Summe trinitati simplici deo una divinitas equalis gloria coeterna maiestas. patri prolique sanctoque flamini. Qui totum subdit suis orbem legibus. Versus. Prestet nobis gratiam trinus deus et unus cui ab eterno o maria summe placuisti. Qui totum.//
f.5	[Benedictio.] /Succurre nobis mater xpi : que mundo flebili gaudium intulisti. Amen. Lectio [II.] Tu quoque o maria creaturam omnium dignissima. ->
f.6v	->secum sine fine inseperabiliter permansuram. Tu autem. Rm. O maria dignissimum vehiculum. Versus. Infer igitur cordibus nostris eius veram dilectionem, qui per te ad nos venit. Per te. Deus nobis faciat propicium : que ipsius facta fuit hospicium. Lectio [III.] Diligebat abraham patriarcha suum filium ysaac. statim cum ei deus filium nascitur.->
f.8v	->copiosissime angelis et hominibus propinatur. Tu. Rm. Maria summe trinitatis . te et omnia ipse concludentis domicilium omnium virtutum floribus redimitum . dispensatrix prudentissima circunda miseros protectione tua. Et refove * famelicos tua benigna providencia. Versus. Respice propicia pericula populorum captivorum gemitus tribulaciones orphanorum. ut omnes sibi senciant tuam providenciam profuisse. Et re[fove]. Gloria patri. Et refove.// [The compulsory hymn: Te deum laudamus with its versicle is omitted alltogether with the standard opening versicles of each of the following hours: Deus in adiutorium etc. - all supposed to be sung after the supplementary breviary. This extreme degree of abbreviation is unprecedented in a monastic breviary from the 15th century].
f.9	[Ad laudes] /[Antiphona.] Domum tuam domine maria virgine in qua decorem induisti et te virtute percinxisti decet sanctitudo. in longitudinem dierum. [Ps.92] Dominus regnavit. (cum ceteris) Capitulum. In omnibus requiem quesivi... Ymnus. Alme pater qui filium fecisti unigenitum. nasci pro nobis miseris ex aluo caste virginis ->quos purgasti baptismate tuo foue carismate. Maria [mater gratie etc.]. Gloria [tibi domine etc.]. Antif. Benedictus dominus deus israel. pater et filius et spiritus sanctus deus noster. quia sicut locutus est ore prophetarum visitavit nos per virginem quam ab eterno preordinavit fieri intemeratam matrem fecitque per eam redempcionem plebis sue. Ps. Benedictus. [Canticum Zaccharie, only by incipit, like the psalms elsewhere] Collect. Concede nos famulos tuos quesumus domine deus.//
f.9v	[Commemoratio de sancta Birgitta] [Ant.] Gaude birgitta canticum tibi debitur glorie. deduc in refrigerium de lacu nos miserie. [V.] Ora pro nobis. [Ant.] Sponsa regis doctrix legis exemplar sequens forcium . o birgitta rubra vitta tuum ligasti labium dum loquendo vel tacendo amasti dei filium. Ora regem ut nos gregem ducat ad celi gaudium. Versiculus. Ora pro nobis beata mater birgitta, sponsa xpi predilectam. ut ad celestem patriam sit ipse nobis via recta. Coll. Domine ihesu xpe qui beatam birgittam propter multorum secretorum inspiracionem . et singularem virtutum adornacionem . sponsam tuam vocare decrevisti. presta quesumus ut eidem in vita et moribus conformemur et cum ea de mundi illecebris . ad visionem celestium transferamur Qui vivis et regnas cum dominus patre in unitate spiritus sancti deus. Per omnia secula seculorum. Amen. Versiculus.//
f.10	/Benedicamus virginis filio cum patre et flamine sacro vero deo et domino. Deo dicamus gratias. Benedicamus virginis filio. Alleluia a[lleluia] a[lleluia]. D'o a aa. Collecta. Omnipotens sempiterne deus. qui pro nobis de castissima virgine nasci dignatus es. fac nos quesumus tibi casto corpore servire et humili mente placere. Oramus et te piissima virgo maria mundi regina et angelorum. ut eius quos purgatorius examinat ignis impetres refrigerium. peccatoribus indulgenciam. iustis in bono perseveranciam . nos quoque fragiles ab intantibus defende periculis. Per ihesum xpm dominum nostrum. Amen. [Ad primam Hymnus:] O veneranda trinitas o trium una deitas. lustra vero nos lumine. pro virginis peccamine. Quam matrem ante secula lucis eterne sanxeras. ut bona semper agere cernamus mala fugere. Maria mater gracie. Gloria. Antif. O speciose forma per filiis homini fili immacula virginis fac nos sine macula in legis tue semita iugiter ambulare. //
f.10v	[Capitulum.]/Hec est virgo sancta atque gloriosa quia deus et dominus omnium dilexit eam. Deo gracias. Rm. Ihesu xpe fili dei vivi miserere nobis. Versus. Qui natus es de virgine marie. Mi[serere]. Gloria patri. Ihesu. V. Ora pro nobis sancta dei genitrix virgo maria. Ut digni efficiamur gracia ihesu xpi. Domnine exaudi orationem meam. Collecta. Sancta maria mater domini nostri ihesu xpi pia atque perpetua virgo regina celi. cum omnibus sanctis et electis dei. intercedere digneris pro nobis . ad dominum deum nostrum patrem omnipotentem . ut nos mereamur . ab eo adiuvari salvari sanari. protegi atque defendi. qui in trinitate perfecta vivit et regnas deus. Per omnia secula seculorum. [This collect is proper to the Birgittine liturgy, and replaces Concede nos famulos tuos, the standard prayer at all hours except compline, as it was used in Normandy, Sarum and Lund] [Ad tertiam] Antif. Averte oculo nostros honestissima mater ne videant vanitatem disciplina filii tui nos instrue eius enim manus plasmaverunt nos. Ps. Legem pone. [Ps.118, 33-80] Capitulum. Ab initio et ante secula creata sum ... [Rm.] Inclina aurem tuam nobis. O regina celorum. Vs.//
f.11	/Ad quam pro nobis se inclinavit dominus dominorum. O [regina]. Gloria patri. In[clina]. Vs. Esto nobis adiutrix ne derelinquas nos. Nec despicias nos altissima do[mina]. [Ad sextam] Anti. Omnia mandata [tua] veritas deus altissime sit igitur te donante tuum verbum lucerna pedibus nostris. pro tue dignissime matris gloriosis intercessionibus. Ps. Defecit. [Ps.118, 81-128] Cap. Et sic in syon firmata sum...Deo gracias. Rm. In eternum permanet. Verbum patris altissimi. Quod aulam inhabitavit virginalem uteri. Verbum. G[loria]. In [eternum]. Vs. Da nobis domina mentis et corporis castitatem. Ne umquam offendamus tue castitatis filium. [Ad nonam] Anti. Reconsilia nos virgo mater. [Ps.118, 129-176] Capitulum. Et radicavi in populo honorificato ...detentio mea. Deo [gracias]. Rm. Pax multa diligentibus legem virginis filii. Vs. Et non est illis scan-//
f.11v	/dalum sed honor perpetuus. Dili. Gl'a pri. Pax. [V.] Erravimus sicut ovis que periit. V. Reduxit nos pastor bonus quem virgo genuit. [Collecta etc. ut supra] [Ad vesperas] [The hymn Ave maris stella should be placed here, but is not indicated] Ant. Beati metuentes dominum. [Pss.109,110,111,112, 147] Cap. Beata es virgo maria. Ymnus. Lux deus indeficiens cedente solis radio. ->>omnia tuo nato sint placita. V. Pax multa. [Canticum.] Ma[gnificat.]//
f.12	[Ant.] /Patrem cum filio et spiritum cum utroque... [Coll. Concede nos, ut supra] [Ant.] Rosa rorans. Magnificat bonitatem stella stillans ... [V.] Ora pro. (etc.)� Antif. O birgitta mirre gutta ... Collecta. Deus qui ecclesiam tuam per beatam birgittam sacris illuminare dignatus es consiliis et exemplis. concede propicius eius intercessione. ut que pro nostris purgandis excessibus clementer [ei] revelasti devotis mentibus exequamur. Per dñm nrm ihm x.^m fi^m. t^m. q' te. vivit et regnat in unitate spiritus sancti per omnia s.//
f.12v	[Ad completorium] [Ant.] /Jocundum est eis in unum habitare. Ps. Memento. [Pss. 131, 132, 133] [Cap.] Multe filie congregaverunt. Rm. In manus tui filii. Vs. Quem. Ymnus. In genitore genitus et genitor in genito. V. Ecce ancilla. Nunc dimittis. ->>Añ. O regis pacifici illibata genitrix in tui //
f.13	/filij salutari pace servos tuos et ancillas benigniter constitue. Collecta. Gratiam tuam quesumus domine. ->Per eundem dñz ihm x^m f^m. t. q' t. Añ. Alma redemptoris mater que pervia celi porta manens et stella maris succurre cadenti surgere . qui curat populo tu que genuisti natura mirante tuum sanctum genitorem. virgo prius ac posterius gabrielis ab ore sumens illud ave peccatorum miserere. Collecta. Famulorum tuorum quesumus domine delictis ignosce ... intercessione salvemur. Per eundem ihesum christum dominum nostrum.
f.13	FERIA SECUNDA (Mondays) [Invitatorium.] Regem angelorum de eius misericordie exultamus.//
f.22	Ymnus. Celestis erat curia ->>nobis teipsum insere //
f.22v	explicit: /dando fructum solacij. Maria [mater gratie etc ]. V. Ecce an[cilla]. [Antiphona.] Angelorum imperatrix nos ipsorum assigna custodie . ne circu[m]iens ferox leo inveniat quem devoret in tua plebicula. Nunc [dimittis]. [Antiphona.] Ave regina celorum ave domina angelorum . salve radix sancta . ex qua mundo lux est orto . gaude gloriosa super omnes speciosa . vale valde decora et pro nobis semper xpm exora.
f.22v	FERIA TERTIA (Tuesdays) [Invit.] Filium dei quem prophete letantes precinuerunt de virgine nasci. Venite adorem[us] iubilantes. [Ps.94] Venite ex. Ymnus. Decepte verbo coniugis primi homo consenciens . stulte iussis dominicis . factus est inobediens . Hic eiectus est misere . a paradisi gloria . mundum coactus visere . vivendo in penuria //
f.32v	FERIA QUARTA (Wednesdays) [Invit.] / Ortum virginis et matris marie celebremus.
f.42	FERIA QUINTA (Thursdays) [Invit.] /Ave maria gratia plena dñs tecum. Ps.Venite. Hymn.Quem terra ponthus.
f.42v	Lec.[I.] Benedictum marie corpus congrue.
f.45	Lec. [II] Nulla lingua narrare sufficit.
f.47v	Lec. [III] O coniunctionem pulcherrimam.
f.52v	->>Invitatorium. //
f.53	FERIA SEXTA (Fridays) /Regem virginis filium pro nobis crucifixum.
f.65v	SABBATO (Saturdays) [Invit.] In honore virginis marie in celum assumpte iubilemus domino.

	In festis beate Marie Virginis per annum. (Chapter and collect to the principal offices of the Virgin during the year, all abbreviated to an extent where it would be useless without previous knowledge of the contents. Many indications of the hours are left out and all is written as a continuous serie of chapters and collects from Vespers to None. These excerpts from the breviary are apparently not a standard element in Bridgettine horae)
f.77v�	[8 Dec.] In conceptione beate marie. Capitulum. Dominus possedit me. Coll. Deus qui beate marie conceptionem angelico vaticinio. [2 Febr.] In purificatione beate marie. Ecce ego mitto angelum meum.
f.77bis	Collecta. Deus qui salutis eterne. [rubric missing] Cap. Ego mater pulchre. [25 Mar.] In annunciacione marie. Ecce virgo concipiet. Coll. Deus qui de beate marie virginis utero.
f.77bv°	Egredietur virga de radice yesse. Rorate celi desuper. [15 Aug.] In assumpcionem marie. Quasi cedrus exaltata sum in lybano. Coll. Veneranda nobis domine huius diei festivitas opem conferat salutarem ->>Qui tecum.//
f.77'	large stub, one leaf excised (or cancelled?) [The following quire f.78-82 is written in a different, but contemporary hand].
f.78	/[Capitulum] Tota pulchra es amica mea. Nona. Quasi oliva speciosa in campis. [2 Jul.?] In visitatione marie ad vesperas ad matutinas ad tercias. Ecce iste venit saliens in montibus. Collecta. Omnipotens sempiterne deus qui ex habundancia caritatis tue . beatam mariam semper virginem tuo filio impregnatam. ad salutacionem elyzabeth inspirasti. presta quesumus. ut per eius visitacionem donis celestibus repleamur. et ab omnibus adversitatibus eruamur. Per eundem dominum ihesum xpm filium tuum. qui te.//
f.78v	/Sex. En (Tu? wrong initial?) dilectus meus loquitur michi. surge propera amica mea formosa mea et veni. iam enim hyemps transiit ymber abiit et recessit. flores apparuerunt in terra nostra. tempus pictacionis advenit. Ad nonam. [Capitulum] Surge propera amica mea ->et facies tua decora. [8 Sept.] In nativitate beate marie capitulum. Ego quasi vitis. Coll. Famulis tuis quesumus domine celestis gratie. [Rubric missing. Capitulum:] Ego mater pulchre ->>Do.'//
f.79	/[Capitulum] Transite ad me omnes ->mel et favum. In compassione beate marie. Audite o secro universi populi et videte dolorem meum ->et xpi deceperunt me. Do'. Cap. Omnes inimici mei audierunt malum. Collecta. Interveniat pro nobis quesumus domine ihesu christe nunc et in hora mortis nostre . apud tuam piissimam misericordiam beatissima tua genitrix semper virgo maria ->gladius doloris et compassionis pertransivit. Qui vivis. Capitulum. Sacerdotes mei et senes mei in urbe consumpti sunt. quia quesierunt cibum. ut refo//
f.79v	/cillarent animam suam. Deo gratias. Cap. Vide domine qm tribulor conturbatus est venter meus . qm amaritudine plena sunt. Cap. Foris interfecit me gladius. et domi mors sileris est audierunt q2 in gemisco ego et non est qui consoletur me.Deo gratias. Prosit nobis semper omnipotens pater et precipue inter hec pascalia filii tui solempnia. continuitata dei genitricis et virginis marie memoria. que et astat nunc a dextris regina in celo regnanti. Eidem domino nostro ihesu xpo filio tuo qui tecum ...Per omnia secula seculorum. Amen.
	Officum de Sancto Spiritu. [cf. T.Lundén, 1976, II, 184-209]
f.79v	Officium de sancto spiritu. [Ad matutinum. Antiphona.] In unitate sci spiritus benedicat nos pater et filium amen. [V.] Sancti spiritus assit nobis gratia. [Ps.1 Beatus vir.] Ant. Veni sancte spiritus.
f.80	Ymnus. Veni creator spiritus mentes tuorum visita (the long version) ->>Amen.//
f.80v	Coll. Deus qui corda fidelium. Ad primam. In unita[te]. Hymnus. Veni. Coll. Assit nobis quesumus domine virtus spiritus sancti. Ad terciam. In unita. Hymn. Veni.
f.81	Coll. Deus qui apostolis tuis sanctum dedisti spiritum concede plebi tue pie peticiones effectum. ut quibus dedisti fidem largiaris et pacem. Per dominum eius. Dñe exaudi. Ad sextam. In unita. Hymn. Veni. Coll. Ure igne sancti spiritus. Ad nonam. In unita. Hymn. Veni. Ps. Fundamenta in. [Ps.86] [Coll.] Presta quesumus omnipotens deus ut spiritus sanctus adveniens templum nos glorie sue dignatus inh[ab]itando [perficiat. Per.]//
f.81v	/Ad vesperas. Coll. Deus cui omne cor patet. Ad completorium. In unita. Ps. Sepe expug. [Ps.128] Coll. Sancti spiritus quesumus domine corda nostra mundet infusio et sui roris intima aspercionem fecundet pro domini eius. Do'. Bñ. In omni. [De beata Maria. Ant.] Ave maria. Spiritus sanctus in te descendit maria ne timeas //
f.82	/habebis in uterum filium dei. [V.] Ecce ancilla. [Coll.] Deus qui.->>(19 lines blank)//
f.82v	ruled but unwritten (this was apparently the last leaf in the book)
f.82'	large cleancut stub, 15-20mm wide, with prickings for the ruling all along its outer edge, conjoint with folio 78 which originally was bound as a singleton (a bifolium where one half intentionally had been cancelled from the beginning. The presence of prickings on a stub is very unusual, and does indicate that this disposition was known already before the ruling took place. It makes it unlikely that the book was planned to continue after this).