Copenhagen KB Ms. Thott 542 4° HORAE (use of Cambrai)
Hainaut (Valenciennes?) c.1490-1500 Master of Antoine Rolin
|
|
Heures de Marguerite Crohin Dame de Salmonsart
Copenhagen KB Ms. Thott 542 4° HORAE (use of Cambrai) Hainaut (Valenciennes?) c.1490-1500 Master of Antoine Rolin |
Copenhagen KB Thott 542 4° Description | 
|
| Thott 542 4to folio 125 The opening of the Office of the Dead (with facing black borders f.124v-125) Rubric: Chi commenchente vigiles dez mors. Large 7-line D with the gilted initials I+M |
Description
173ff. 22 x 15,6 cm, 17 lines of text (justification 132,5 x 78,5mm), textura in 2 degrees written in black ink by one hand.
Text in Latin. Kalendar and most rubrics written in a french picard dialect.
12 full-page miniatures (some on inserted leaves) with facing full painted borders, 5 historiated initials over 6 lines.
Rich decoration with initials over 1,2,3 and 4 lines, and numerous painted line-fillers.
Binding: Blind-tooled brown calf on wooden boards, original 15th cent. front and back plates with blindstamped patterns poorly preserved due to varnishing (heavyly restored in the 19th cent.). Traces of two metal clasps.
Modern title on the new spine: /Horae / c. Calendario./ Jn membr.//
Collation: Mostly regular quaternions. Alphabetical signatures on the first four leaves in each gathering after the calendar. a, aij, aiij, aiiij etc. to tiiij. written in the lower inner corner in brown ink. No catchwords preserved.
Frontleaves f.I-II (bifolium), Quaterns I12 f.1-12, +f.13, a8 f.14-21, b8 f.22-29, c8 f.30-37 (37'stub!), d8 f.38-45, e2 f.46-47, f2 f.48-49, +f.50, g8 f.51-58, h8-1 f.59-65 (64'stub), j8+1 f.66-74 (+f.68), k8+2 f.75-84 (+f.78+f.83), l8+2 f.85-94 (+f.87+f.91), +f.95, m8 f.96-103 (103'stub=f.95), n8 f.104-111, o8 f.112-119, p8 f.120-127, q8-1 f.128-134 (-f.131'), r[z]8 f.135-142, r[2]8 f.143-150, s8 f.151-158, s[|]8 f.159-166, t8-1 f.167-173 (-f.172').
[Justification in a peculiar purple ink (the magenta colour of decomposed elder berries or oxidated redwine?). Top horizontal, and the two bottom lines full across.
No special ruling for the calendar gathering, except addition of an extra vertical line to enclose the Sunday letters. Distribution of the golden numbers was indicated in light brown ink written in a diminutive cursory script in the gutter. Prickings are only left visible for the two verticals.]
Heraldry: Numerous four-line initials decorated with the initials J+M and the arms:
Jacques Cretien: D'Azur à un tour d'argent, flanqué d'une épée en forme d'une croix de gueules et un palmier d'or. In the border of f.51 was the shield overpainted, to correct an underdrawing in ink where it at first had been arranged as ecartelé, épée and palmier in 1 and 4, with the tower placed surtout in the center (unrecorded predecessor of the later french noble family Christin?).
Crohin: D'Azur au chevron de gueules, accompagnés de trois étoiles d'or (not as it later was described in Rietstap, I, 487).
Provenance: Made for Marguerite Crohin and her husband Jacques Cretien (c.1490-1500).
[Marguerite de Crohin was daughter of Jean Crohin seigneur de Courjoie et de Salmonsart and his wife Jeanne Dambri (married around 1470?). Her sister was Jeanne Crohin, married to Jean de Restaut, seigneur de Dellegnies. Their daughter Jeanne Resteau married Jean Rasoir, of which the last recorded owner in 1670 J. F. I. Rasoir was a direct descendent. An unnamed nephew of his inherited it, after whom it apparently was sold on the art market.]
The first 200 years ownership by Hainaut families is well documented by successive entries in ink on recto of the first flyleaf. The book passed within the family in direct line on the female side in or near Valenciennes, up to the times of the painter Antoine Watteau:
Lan 1500 ces heures apartenoit a Damoiselle Marguerite Crohin Dame de Salmonsart espouse a Jacques Cretien.
Depuis a Damoiselle Jenne Crectien sa fille, espouse a Louis De la Fontaine. Lan 1510.
Chest heures apertiene a Marie De la Fontaine diet Wicart, espouse a Henry Doulritman (=D'Oultreman). Lan 1540.
Depuis a Damoiselle Marguerite Doultriman la fille, espouse a Philippes le Boucg. Lan 1565.
Depuis a Damoiselle Marie le Boucg sa fille, espouse a sire Jan Vivien Sr De Forest et Salmonsart. Lan 1600.
Depuis a François Vivien son fils Sr De Forest. Lan 1639.
Depuis a damoiselle Anne Vivien sa soeur dame de Forest 1668.
Depuis a messire Jean François Ignace Rasoir chevalier Sgr. de Forest vichien prevost de la ville de Valentienne 1670,
- son nefueux -;
Count Otto Thott (Bibl. Thottiana, VII, p.408, no.542).
Bibl.: C.Bruun, 1889, pp.168-171; H.Martin: Les miniaturistes français, Paris 1906, p.46; E.Jørgensen p.232; GB cat.no.162;
Anne-Marie Legaré: The Master of Antoine Rolin (Handlist No.8), in: Margaret of York, Simon Marmion, and the Visions of Tondal, ed. by Thomas Kren, Malibu 1992, pp.209-222;
| ff.I-II | (1 læg forsats) Irecto ejersignaturer, jvf. under prov. IIv har der siddet 26 pilgrimsmærkater fastsyet. Nogle kan muligvis bestemmes af aftrykket (fig.##). |
| f.1-12v | KALENDARIUM (in French, [Transcription]) |
| f.13 | blank (indsat løsblad) |
| HORAE DE CRUCE (Short Hours of the Cross) | |
| f.13v | *The Crucifixion ( - full border) |
| f.14 | /Chi commenchent les heures de le croix. A matines. Domine labia mea aperies ... (D6 Monogram I+M (Jacques et Marguerite) as in the following 4-line D's) Hymnus. Patris sapientia veritas diuina ... |
| f.15 | A prime. - f.15v A tierche. - f.16v A midi. - f.17v A none. - f.18 A vespre. - f.19 A complie. |
| f.20 | explicit: Has horas canonicas cum devotione. Tibi xpriste recolo pia ratione. Vt qui pro me passus es amoris ardore. Sis michi solatium in mortis agone. Amen. (11 lines blank)// |
| HORAE DE SANCTO SPIRITU (Short Hours of the Holy Spirit) | |
| f.20v | *Pinseunderet (*Pentecost - full border) |
| f.21 | Les heures du saint esperit . a matines. (full border) Domine labia mea aperies ... (D6 with arms and initials I+M) Hymnus. Nobis sancti spiritus gratia sit data ... |
| f.21v | A prime. - f.22 A tierche. - f.23 A midi. - f.23v A none. - f.24 A vespre. - f.25 A complie. |
| f.25v | ..explicit: Has horas canonicas cum deuotione tibi sancte spiritus pia ratione. Dixi vt nos visites inspiratione. Ut viuamus iugiter celi regione. Ant.// [Veni sancte spiritus, etc.] |
| GOSPEL LESSONS | |
| f.26 | Passio domini nostri ihesu xpi secundum Johannem. In illo tempore. Apprehendit pylatus - |
| f.27 | - et verum est testimonium eius. Initium sancti euuangelij secundum iohannem. In principio erat verbum et // |
| f.28 | ->>plenum gratie et veritatis. Deo gratias. Antia. Te invocamus te adoramus te laudamus o beata trinitas. Versus. Sit nomen domini benedictum.// |
| f.28v | /Ex hoc nunc et usque in seculum. Oremus. [Ora.] Protector in te sperantium. Lectio sancti euuangelij secundum lucam. In illo tempore. Missus est gabriel angelus ... |
| f.29v | ->>fiat michi secundum verbum tuum. Deo gratias. Lectio sancti euuangelij secundum matheum. Cum natus esset iesus in bethleem iude in diebus // |
| f.31 | ...per aliam viam reversi sunt in regionem suam. Deo gratias. Sequentia sancti euangelij secundum marchum. In illo tempore. Recumbentibus undecim discipulis ... |
| f.31v | ...sequentibus signis. Deo gratias. |
| ORATIONES (Various Prayers) | |
| f.31v | Orison ale vierge marie. [O3 I+M In feminine] Obsecro te domina sancta maria mater dei pietate plenissima summi regis filia mater gloriosissima /f.32/ mater orphanorum consolatio desolatorum. Via errantium salus in te sperantium.Virgo ante partum virgo in partu et virgo post partum. Fons misericordie . fons salutis et gratie. fons consolationis et indulgentie. fons pietatis et letitie. Per illam sanctam ineffabilem letitiam qua exultavit spiritus tuus . in illa hora quando tibi per Gabrielem archangelum annuntiatus et conceptus filius dei fuit. Et per illud divinum mysterium quod tunc operatus est spiritus sanctus. Et per illam ineffabilem gratiam pietatem misericordiam amorem et humilitatem . per quas /f.32v/ filius tuus descendit accipere humanam carnem in venerabilissimo utero tuo. Et in quibus te respexit quando te commendavit sancto iohanni apostolo et evangeliste. Et quando te exaltavit super choros angelorum. Et per illam sanctam ineffabilem humilitatem in qua tu respondisti archangelo Gabrieli. Ecce ancilla domini: fiat michi secundum verbum tuum. Et per illa domino nostro ihesu xpristo. Et per illam sanctam et maximam compassionem et accerbissimum cordis dolorem quem habuisti quando /f.33/ vidisti filium tuum dominum nostrum ihesum xpristum ante crucem nudatum et in ipsa levatum crucifixum vulneratum sicientem fel apponi clamantem audisti et morientem vidisti. Et per quinque vulnera filij tui et per contractionem viscerum tuorum pre nimio dolore vulnerum suorum. Et per dolorem quem habuisti quando vidisti eum vulnerari. et per fontes sanguinis sui . et per omnem passionem eius . et per omnem dolorem cordis tui et per fontes lacrimarum tuarum . Vt cum omnibus sanctis et electis dei venias et festines in auxilium et consilium meum et in omnibus orationibus /f.33v/ et requestis meis . et in omnibus angustijs et necessitatibus meis . et in omnibus illis rebus in quibus ego sum facturus . locuturus aut cogitaturus . omnibus diebus ac noctibus horis atque momentis vite mee. et michi famule tue impetres a dilecto filio tuo complementum omni misericordia et consolatione omni consilio. omni adiutorio . omni benedictione et sanctificatione . omni salvatione pace et prosperitate . omni gaudio et alacritate etiam abundantiam omnium bonorum spiritualium et corporalium. Et gratiam sancti spiritus qui me bene per omnia disponat animam meam custodiat /f.34/ corpus meum regat . mentes erigat . mores componat . actus probat . vota et desideria mea perficiat. cogitationes sanctas instituat . preterita mala indulgeat presentia emendet futura moderetur. vitam honestam et honorabilem michi tribuat . fidem . spem et caritatem . castitatem . humilitatem et patientiam michi tribuat . quinque sensus corporis mei regat et protegat. Septem opera misericordie complere me faciat. Duodecim articulos fidei . et decem precepta legis firmiter tenere et credere me faciat . et a septem peccatis mortalibus me liberet et defendat usque in finem. Et in novissimis // |
| f.34v | /diebus meis ostende michi faciem tuam . et annunties michi diem et horam obitus et mortis mee. Et hanc orationem supplicem suscipias et exaudias. et vitam eternam michi tribuas. Audi et exaudi me dulcissima virgo maria mater dei et misericordie. Amen. *[Scribal error corrected by a red stroke as indicated here. This version and the following O intemerata has most of the variants first published in this combination by Verard in Paris in 1490, to a degree where a date of the manuscript before 1490 is difficult to imagine] |
| f.34v | Orison devote ale vierge marie. [O4 (I+M) In masculine] O Intemerata et in eternum benedicta singularis ac incomparabilis virgo dei genitrix maria gratissimum dei templum. Spiritus sancti sacrarium . Ianua regni celorum . per quam post deum totus vivit orbis terrarum. In-/f.35/clina mater misericordie aures tue pietatis indignis supplicacionibus meis. Et esto michi miserimo peccatori pia et in omnibus auxiliatrix. O Johannes beatissime christi familiaris amice . qui ab eodem domino nostro ihesu christo . virgo es electus et inter ceteros magis dilectus . atque misteriis celestibus ultra omnes imbutus apostolus eius et euangelista factus es preclarissimus. Te etiam invoco cum matre eiusdem salvatoris nostri ut michi opem tuam cum illa ferre digneris. O due gemme celestes maria et iohannes est . O duo luminaria divinitus ante deum lucentia vestris radiis /35v/ scelerum meorum effugate nubila. Vos enim estis illi duo in quibus deus pater per filium suum specialiter edificavit sibi domum. Et in quibus ipse filius dei ob sincerissime virginitatis meritum dilectionis sue confirmavit privilegium in cruce pendens uni vestrum ita dicens. Mulier ecce filius tuus. Deinde ad alium. Ecce mater tua. In huius ergo tam sacratissimi amoris dulcedine qui tunc ore dominico velut mater et filius invicem coniuncti estis . nobis [vobis] duobus ego miserrimus peccator commendo hodie corpus meum . et animam meam ut in omnibus horis atque momentis in-/f.36/terius et exterius firmi custodes et pii apud deum intercessores existere dignemini. Credo enim firmiter et indubitanter fateor quia velle vestrum velle dei est. Et nolle vestrum nolle dei est. Unde quicquid ab illo petitis sine mora obtinetis. Per hanc ergo tam potentissimam vestre dignitatis virtutem poscite queso michi peccatori corporis et anime salutem. Agite queso agite vestris sacris orationibus ut cor meum invisere et habitare dignetur spiritus almus gratiarum largitor optimus qui me a cunctis vitiorum sordibus expurget . virtutibus sacris illustret et exornet. In // |
| f.36v | / dilectione dei et proximi perfecte stare et perseverare faciat . et post huius vite cursum ad gaudia ducat electorum suorum benignissimus paraclitus. Qui cum patre et filio coeternus et consubstantialis cum eis et in eis vivit et regnat omnipotens deus in secula seculorum. Amen. [Hymn.] Veni creator spiritus mentes tuorum visita ... |
| f.37 | ... Sit laus patri cum filio sancto simul paraclito nobisque mittat filius karisma sancti spiritus. Amen. Versus. Emitte spiritum tuum et creabuntur. Et renovabis faciem terre. Oremus. Collecta. Deus qui corda fidelium. |
| f.37v | [Hymn.] Salve regina misericordia vita dulcedo et spes nostra salue ad te clamamus exules filij eue ad te suspiramus gementes et flentes in hac lacrimarum ualle. Eya ergo aduocata nostra . illos tuos misericordes oculos ad nos conuerte. Et ihesum benedictum fructum uentris tui nobis post hoc exilium ostende. O clemens . O pia . O dulcis maria. Amen. Versus. Post partum virgo inviolata permansisti. Dei genitrix intercede pro nobis. Oremus. [Ora.] Adiuvet nos quesumus domine beate marie semper virginis intercessio veneranda et a cunctis peri-// |
| f.38 |
/culis absolutos in tua faciat pace gaudere. Per xpm dñm nostrum. Amen. Lez .viij. viers sain bernard. O bone Jhesus. Illumina oculos meos . ne unquam obdormiam in morte nequando dicat inimicus meus preualui aduersus eum. O adonay. In manus tuas domine commendo spiritum meum redemisti me domine deus ueritatis. O messyas. Locutus sum in lingua mea notum fac michi domine finem meum. O emanuhel. Et numerum dierum meorum quis est vt sciam quid desit michi. O heloy. Dirrupisti domine uincula mea tibi sacrificabo hostiam laudis et nomen // |
| f.38v | /domini inuocabo. O agyos. Perijt fuga a me et non est qui requirat animam meam. O xpriste. Clamaui ad te domine dixi tu es spes mea portio mea in terra uiuentium. O rex noster fili dauid. Fac mecum signum in bono vt uideant qui oderunt me et confundantur quoniam tu domine adiuuisti me et consulatus es me. O raboni. Versus. Ostende nobis domine misericordiam tuam. Et salutare tuum da nobis. Oremus. Omnipotens sempiterne deus qui ezechie regi iude tecum lacrimis ueniam postulanti in te sperantium pretendisti con-// |
| f.39 | /cede michi tantum uite spacium quo ad mensuram ut omnia peccata mea ualeam deplorare et vt ueniam et gratiam merear consequi . per xpm. PRAYERS OF ST GREGORY (in feminine redaction. Rubric and indulgences see below f.40) |
| f.39v | /Amen. Pater noster. Ave maria . gratia. Domine ihesu xpe adoro te in cruce wlneratum (vulneratum) felle et aceto potatum deprecor te ut tua wlnera (vulnera) sint remedium anime mee . amen. Pr. nr. Ave maa. Domine ihesu xpe adoro te in sepulchro positum myrra et aromatibus conditum deprecor te ut tua mors sit vita anime mee. Pater nr. Ave maa. Domine ihesu xpe te rogo propter illam amaritudinem tuam quam pro me sustinuisti in cruce et maxime quando nobilissima anima tua egressa est de corpore tuo miserere anime mee ingressu suo . amen. Pr. nr. Ave maa. Domine ihesu xpe adoro te descentem ad inferos redimentemque cap-// |
| f.40 | /tiuos deprecor te ne permitas me illuc intrare sed ob reverentiam tue resurrectionis fac me a peccatis resurgere. Amen. Pater nr. Ave maria. Domine ihesu xpe adoro te ad celos ascendentem sedentemque ad dexteram patris te precor te (!) miserere mei peccatricis sedentis in tenebris et umbra mortis . amen. Pater noster. Ave maria. Domine ihesu xpe pastor bone iustos conserva peccatores iustifica et omnibus fidelibus miserere et propitius esto michi peccatrici. Amen. Pater noster. Ave maria. |
| f.40 | A tous qui devotement devant la vision de saint grigore a genoulz lez orisons qui sont desus escript . et lez pater noster et ave maria . il aront du pape sixte .lvj. mille ans de // |
| f.40v | /pardons et qui lez a ou ne lez scet dire, il doibt dire .xve. fois la pater noster . et ave maria . en che lieu dez salutations. |
| SACRAMENTAL PRAYERS | |
| f.40v | Ave salus mundi verbum patris hostia sacra vera viva caro deitas integra verus homo corpus domini nostri ihesu xpi qui me formasti tu miserere mei. Amen. Quant on uoit dieu leuer. Ave verum corpus xpi natum ex marie virgine... |
| f.41 | ...te merear videre in gloria tue maiestatis. Amen. Versus. Cibauit illos ex adipe frumenti. Et de petra melle saturauit eos. Oremus. [Ora.] Deus qui nobis sub sacramento mirabili passionis... ->> Ceste orison qui sensieut se doibt dire entre le leuation nostre seigneur et agnus dei.// |
| f.41v | /[Ant.] Anima xpristi sanctifica me corpus xpristi salua me... [Ora.] Domine ihesu xpe qui hanc sacratissimam carnem. |
| f.42 | Item le pape Jehan xije donne a tous cheus qui diront ceste orison xiiijc indulgences. [Certainly apocryphal, perhaps Jehan xxije (pope 1316-34) is meant - first part identical with the prayer Obsecro te f.31v above. 1400 years indulgence could perhaps have been connected with the jubilee, where Boniface IX was pope?] Deprecor te domina sancta maria mater dei pietate plenissima summi regis filia . mater glorissima . mater orphanorum consolatio desolatorum . via errentium salus omnium // |
| f.42v | / in te sperantium . virgo ante partum virgo in partu virgo post partum. Fons consolationis et indulgentie . fons pietatis et leticie . ut intercedas pro me peccatore ante conspectum filii tui domini nostri . ihesu xpi ut per suam misericordiam . Et per suam intercessionem concedat michi ante tempus et diem mortis mee puram de peccatis meis confessionem. Et post mortem cum sanctis et electis tuis vitam eternam sempiternam. Amen. Orison pour lez trespasses. Avete omnis anime fideles quarum corpora... |
| f.43 | ...in celis coronetur. Versus. Non intres in iudicium cum animabus servorum tuorum. Quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Oremus. Domine ihesu xpe salus et liberator fidelium animarum ... |
| f.43v | ->>Orison quant on se doibt a cumenier. Omnipotens pater qui propter // nimiam caritatem. |
| f.44v | Quant on est acumeniet. Gratias tibi ago domine gratiarum actiones ... |
| SUFFRAGIA SANCTORUM | |
| f.45 | Orison de le uierge marie. Stabat mater dolorosa . iuxta crucem lacrimosa ... |
| f.46 | Chi sensieutte lez .v. Joyes de sain Jehan baptiste. Gaude tu baptista xpi qui de sterili existi gabriele nuntio... |
| f.47 | D Johannes bapt. (D6 in grisaille, 48x40 mm) Ora. Deus qui beatum iohannem baptistam in conceptu et partu mirabiliter declarasti... Memore de sainte margerite. [Ant.] Ecce prudens virgo migravit ad xpm fulget inter choros virginum sicut sol in // |
| f.47v | /vitam eternam alleluya. I S.Margareta (I6 in grisaille, 48x48 mm) [Ora.] Indulgentiam nobis domine beata margareta virgo et martir imploret . que tibi grata semper extit . et merito castitatis et tue professionis virtutis. Per xpm dñm nostrum. Amen. Memore de sain nicholay . antienne O per omnia laudabilem virum cuius meritis ab omni clade liberantur qui ex toto corde querunt illum. Versus. Ora pro nobis bte pater nicolae. Ut digni efficiamur promissione xpi. Oremus.// |
| f.48 | S.Nicholaus (painted in the margin, 92 x 32 mm) [Ora.]/Deus qui beatum nicholaum pontificem tuum in numeris decorasti miraculis tribue nobis quesumus ut eius meritis et precibus a gehenne ignis indendijs liberemur. Per xpm dñm nrm. Amen. [Ora.] Domine ihesu xpe qui septem verba in ultimo vite tue ... (finish f.49v with a long rubric:) |
| f.49v | Oratio venerabilis bede presbiteri de septem verbis xpi cruce pendentis quam orationem supradictam quicumque cotidie deuote dixerit genibus flexis nec diabolus nec malus homo ei nocere poterit nec sine confessione morietur et per triginta dies ante obitum suum videbit gloriosam virginem mariam sibi in auxilium preparatam. ->>(7 lines blank) // f.50recto blank (inserted leaf with miniature) |
| HORE BEATE MARIE VIRGINIS AD MATUTINUM (Use of Cambrai) | |
| f.50v | *Bebudelsen (*The Annunciation - Full painted border) |
| f.51 | Domine labia mea aperies ... (Monogram I&M with heraldic arms - full border) A matines de nostre dame Invitatorium. Ave maria. |
| f.51v | [Ps.94.1] Venite exultemus. Ave maria. [94.3] Quoniam deus magnus dominus. Dñs tecum. [94.5] Quoniam ipsius est mare. Ave. |
| f.52 | [94.8] Hodie si vocem eius audieritis. Dñs tecum. [94.10] Quadraginta annis proximus. Ave. |
| f.52v | [Hymn.] /Quem terra ponthus. Ant. Benedicta tu. [Ps.8] |
| f.53v | [Ps.18] Ant. Sicut mirra. |
| f.54v | Ant. Hec est. Ps. Domini est terra [Ps.23] |
| f.55v | /Gloria patri et. [Matins are almost as complicated in the Cambrai use as in the early monastic Cursus in Liege. The following section is therefore transcribed in full to the concluding Te Deum, almost exactly as written. Lesson 4 to 9 are proper for Cambrai, and not known from any other diocese.] [Ant.] Hec est que nesciuit thorum in delicto habebit fructum in respectione animarum sanctarum. Versus. Diffusa est gratia in labiis tuis . propterea benedixit deus in eternum. Pater noster. Et ne nos inducas in temptationem. Sed libera nos a malo. Iube dñe benedicere. Sancte marie precibus benedicat nos omnipotens et misericors dominus. Amen. Lectio prima. Sancta maria uirgo uirginum mater et filia regis regum omnium tuum nobis impende solatium. Vt celestis regni per te mereamur habere premium et cum electis dei regnare in perpetuum. Tu. [Responsorium.] Missus est gabriel angelus ad mariam uirginem desponsatam ioseph nuntians ei uerbum// |
| f.56 | /et expauescit uirgo de lumine ne timeas maria inuenisti gratiam apud dominum. Ecce concipies et paries et uocabitur altissimi filius. Versus. Aue maria gratia plena dñs tecum. Ecce concipies et paries et uocabitur altissimi filius. Iube dñe benedicere. Sancta dei genitrix sit nobis auxiliatrix. amen. Lectio ija. Sancta maria piarum piissima intercede pro nobis sanctarum sanctissima. Per te uirgo gloriosa nostra sumat precamina qui pro nobis ex te natus regnat super ethera : ut sua charitate nostra deleantur peccamina. Tu autem dñe miserere nostri. Deo gratias. Responsorium. Aue maria gratia plena dñs tecum. Spiritus sanctus superueniet in te uirtus altissimi // |
| f.56v | /obumbrauit tibi quod enim ex te nascetur sanctum uocabitur filius dei. Versus. Quomodo fiet istud quoniam uirum non cognosco et respondens angelus dixit ei. Spiritus sanctus superueniet in te et uirtus altissimi obumbrabit tibi quod enim ex te nascetur sanctum uocabitur filius dei. Iube dñe benedicere. Alma uirgo virginum intercedat pro nobis ad dominum. Amen. Lectio tertia. Sancta dei genitrix que meruisti digne concipere quem totus orbis nequiuit comprehendere : ut tuo pio interuentum culpas nostras ablue . ut perhennis sedem glorie : per te redempti valeamus scandere . ubi manes cum filio tuo sine tempore. Tu autem dñe. // |
| f.57 | /miserere nostri. Deo gratias. Responsorium. Ecce uirgo concipiet et pariet filium dicit dominus . Et uocabitur nomen eius ammirabilis deus fortis. Versus. Super solium dauid et super regnum eius sedebit in eternum. Et uocabitur nomen eius ammirabilis deus fortis. Gloria patri et filio et spiritui sancto. Et uocabitur nomen eius ammirabilis deus fortis. |
| f.57 | In secundo nocturna. antiphona. Specie tua. Ps. Eructauit cor meum uerbum bonum ... |
| f.60 | Antiphona. Sicut letantium omnium habitatio est in te sancta dei genitrix. Versus. Audi filia et uide et inclina aurem tuam. Quia concupiuit rex speciem tuam. Pater noster. Et ne nos inducas in temptationem. Sed libera nos a malo. Iube dñe benedicere. Ab hoste maligno eripiat nos dei genitrix virgo. amen. Lec. iiija O Regina mundi scala celi porta thronus dei . Ianua paradisi audi preces pauperum . ne despicias gemitus miserorum. Inferantur a te nota nostra atque // |
| f.60v | /suspiria in conspectu nostri redemptoris. ut que nostris exclunduntur meritis. Per te locum obtineant apud aures diuine pietatis. Tu autem dñe miserere nostri. Deo gratias. Responsorium. Ad nutum domini nostrum ditantis honorem. Sicut spina rosam genuit iudea mariam. Iube dñe benedicere. Filius perpetue virginis det nobis castitatem mentis et corporis.Amen. Lectio quinta. Dele uirgo beatissima nostra peccata : relaxa facinora erige lapsos . solue compeditos . per te succidantur ue[s]pres et germina uiciorum prebeantur . flores et ornamenta uirtutum. Tu autem.// |
| f.61 | /[Responsorium.] Super salutem et omnem pulchritudinem dilecta es a domino et regna celorum uocari digna es. Gaudent chori angelorum consortes et conciues nostri. V. Valde eam nos oportet uenerari que tam sancta et intacta es uirgo. Gaudent chori angelorum consortes et conciues nostri. Iube dñe benedicere. In omni tribulatione et angustia succurat nobis pia uirgo maria. amen. Lectio sexta. Placa tuis precibus uirgo prudentissima . Iudicem quem tu singulari puerperio genuisti saluatorem ut qui . per te factus est particeps humilitatis nostre. Per te quoque nos consortes efficiat diuinitatis sue ihs xps dñs noster. Tu autem dñe miserere nostri . deo gratias.// |
| f.61v | /[Responsorium.] Gaude maria uirgo cunctas hereses sola interemisti que gabrielis archangeli dictis credidisti. Dum uirgo deum et hominem genuisti et post partum uirgo inuiolata permansisti. Versus. Gabrielem archangelum scimus diuinitus te esse affatum uterum tuum de spiritu sancto credimus impregnatum erubescat iudeus infelix qui dicit xpm ex ioseph semine esse natum. Dum uirgo deum et hominem genuisti et post partum uirgo inuiolata permansisti. Gloria patri et filio et spiritui sancto. Dum uirgo deum et hominem genuisti et post partum uirgo inuiolata permansisti. Antiphona. Gaude maria. In iij° nocturna psalmus. Cantate dño canticum nouum ...// |
| f.64v | ->et populos in equitate. Gloria patri. Antiphona. Post partum uirgo inuiolata permansisti dei genitrix intercede pro nobis. Versus. Adiuuabit eam deus uulto suo. Deus in medio eius non commouebitur. Pater noster. Et ne nos inducas in temptationem. Sed libera nos a malo. Iube dñe benedicere. Alma dei mater pro nobis iugiter oret amen. Lectio vija. O Beata maria quis digne tibi ualeat iura gratiarum et laudum preconia rependere : que singulari tuo assensii mundo succuristi perdito. Quas tibi laudes fragilitas humani generis // |
| f.65 | /persoluat : que solo tuo commertio recuperandi aditum inuenit. Accipe itaque quascumque exiles et quascumque meritis tuis impares gratiarum actiones : et cum susceperis uota culpas nostras orando excusa. Tu autem dñe. Responsorium. Sancta et immaculata uirginitas quibus ex te laudibus referam nescio. Quia quem celi capere non poterant tuo gremio contulisti. Versus. Benedicta tu in mulieribus et benedictus fructus uentris tui. Quia quem celi capere non poterant tuo gremio contulisti. Iube dñe benedicere. Ab illo mereamur benedici qui de uirgine dignatus est nasci. amen. [Lec. viij.] Admitte piissima dei gentrix preces nostras intra sacrarium tue exauditionis et reporta nobis antido-// |
| f.65v | /tum reconciliationis . Sit per te excusabile quod per te ingerimus : fiat impetrabile quod fida mente posscimus. Accipe quid offerimus redona que rogamus : excusa quod timemus. Tu autem domine. Responsorium. Beata es maria que dominum portasti creatorem mundi genuisti qui te fecit et in eternum permanes virgo. Versus. Ave maria gratia plena dñs tecum . genuisti qui te fecit et in eternum permanes virgo. In te domine benedicere. Ille nos benedicat de celis qui de virgine natus est in terrris. [Lec. ix.] Sancta maria succurre miseris iuva pusillanimes refoue flebiles ora pro populo interveni pro clero intercede pro devoto femineo sexu. Sentiant omnes tuum iuvamen // |
| f.66 | /quicumque celebrant tuam commemorationem. Assiste parata uotis poscentium : et repende nobis omnibus optatum effectum. Sit tibi studium assidue orate pro populo dei : que meruisti benedicta precium ferre mundi. Tu autem domine. Responsorium. Felix namque es sacra virgo maria et omni laude dignissima. Quia ex te ortus est sol iustitie . xps deus noster. Versus. Ora pro populo interveni pro clero intercede pro devoto femineo sexu. Sentiant omnes tuum iuvamen quicumque celebrant tuam commemorationem. Quia ex te ortus est sol iustitie . xps deus noster. Gloria patri et filio et spiritu sancto. Xps deus noster. [Canticum.] Te deum laudamus te dominum confitemur.// |
| f.67v | explicit f.67v ->>non confundar in eternum.// [Painted linefillers on the last blank lines. The versicle after Te Deum is intentionally placed as introductory verses before Lauds f.69] |
| f.68 | recto blank (inserted single leaf) |
| AD LAUDES | |
| f.68v | *Besøgelsen (*The Visitation) (helbort) |
| f.69 | /[V.] Dignare me laudare te virgo sacrata. Da michi virtutem contra hostes tuos. Deus in adiutorium etc. |
| f.69 | Ant.Sancta dei genitrix. [Ps.92, Ant.Sub tuam. ps.99, Ant.Alma virgo. ps.62, 66] Cant.Benedicite. Ant. In prole mater. |
| f.73 | Ps.Laudate...in excelsis [Ps.148] |
| f.74 | Ps.Cantate dño .. laus eius in ecclesia [Ps.149]. Ant. Intemerata virgo. Cap.Virgo verbo concepit. Hymn.O gloriosa domina.V.Elegit eam V.Et habitare |
| f.75v | Cant. Benedictus. |
| f.76 | Ant. Beata dei genitrix. Ora.Concede quesumus misericors deus fragilitati. De tous les sains. Ora. Infirmitatem nostram. |
| f.77 | /Memore que ceste antierne et le orison sedist de puis lavend jusque au noel. Ora.Deus qui de beate marie virginis utero. Cest orison de puis le noel iusque ale purrification apres le benedictus. Ora.Deus qui salutis eterne. |
| AD PRIMAM | |
| f.78v | *Fødselen (*The Nativity - full border) |
| f.79 | A prime. Hymn. Memento salutis auctor. Ant.Sub tuam protectionem. |
| f.82 | Cap.Hec est virgo. R.Ave maria. V.Benedicta tu. V.Post partum. Ora. Famulorum tuorum. |
| f.82v | De tous lez sains. Ant.Sancti dei omnis intercedite pro nostra omniumque salute. V.Letamini. Ora.Omnium sanctorum tuorum ... (repeated at the following hours with minor variations) |
| AD TERTIAM | |
| f.83v | *Forkyndelsen for hyrderne (*The Annunciation to the Shepherds - full border) |
| f.84 | A tierche. Hymn. Memento. Ant. Alma virgo. Cap.Paradisi porta. R.Post partum. V.Dei genitrix. V.Dignare me. Ora.Protege domine famulos tuos. |
| AD SEXTAM | |
| f.87v | *Kongernes tilbedelse (*Adoration of the Magi - full border) |
| f.88 | A midi. Hymn.Memento. Ant.In prole mater. Cap.Gaude maria virgo. R.Dignare me. V.Da michi. V.Ora pro. Ora. Porrige nobis domine deus dexteram tuam et per intercessionem beatissime virginis marie auxilium nobis superne virtutis impende. Per dñm. |
| AD NONAM | |
| f.91v | *Frembærelsen i templet (*The Presentation in the Temple - full border) |
| f.92 | A none. Hymn.Memento. Ant. Intemerata virgo que redemptorem israel peperisti et post partum virgo inviolata permansisti dei genitrix intercede pro nobis. Cap.Per te dei genitrix. R.Ora pro. V.Ut digni. V.Speciosa faccta es. Ora.Adiuvet nos quesumus domine. |
| AD VESPERAS | |
| f.95v | *Flugten til Ægypten (*The Flight into Egypt - full border) |
| f.96 | A uespre. Ant.Beata mater. [Pss.109, 112, 121, 126, 147] Cap.Beata es maria. R.Xpi virgo dilectissima. V.Quoniam peccatorum. Hymn. Ave maris stella. Ant. Sancta maria succurre. Cant.Magnificat. [After "Tous sains" two alternate antiphons for Magnificat, during and after advent: Ne timeas maria or Ecce maria genuit] Ora.Concede nos famulos tuos. |
| AD COMPLETORIUM | |
| f.102v | *Barnemordet i Bethlehem (*The Massacre of the Innocents - full border) |
| f.103 | A complie. Ant.Cum iocunditate. [Ps.12, Ps.42, Ps.133] Hymn.Memento. Cap. Sicut cynamomum. V. Ecce ancilla. Ant. Ortus conclusus. Cant.Nunc dimittis. Ora. Gratiam tuam quesumus domine. |
| SEPTEM PSALMI PENITENTIALES ET LITANIE | |
| f.106v | *Kong David i bøn (*David in Prayer - full border) |
| f.107 | Chi commenchente lez vij psalmes. |
| f.116 | -f.119 Litania: Martires: Stephane, Line, Clete, Clemens, Laurenti, Vincenti, Corneli, Cipriane, Syxte, Calixte, Xpofore, Fabiane, Sebastiane, Cosma, Damiane, Agapite, Quintine, Iohannes, Paule, Ypolite cum, Maurici cum, Nicasi cum, Valentine, Georgi, Vitalis, Vite, Modeste, Crispine, Crispiniane, Salvi, Petre, Thoma, omnes Confessores: Silvester, Leo, Gregori, Ambrosi, Iheronime, Augustine, Martine, Bricti, Nicolae, Benedicte, Remigi, Vedaste, Amande, Landeline, Auberte, Nicolae, Germane, Benedicte, Maure, Columbane, Bavo, omnes, Virgines: Maria magdalena, Maria egyptiaca, Felicitas, Perpetua, Fides, Spes, Karis, Agatha, Lucia, Agnes, Cecilia, Anastasia, Petronilla, Scolastica, Gertrudis, Margareta, Katherina, Gudila, Aldegundis, Walburgis, Amelberga, omnes. |
| f.123 | Ora. Deus cuius proprium est miserere. |
| f.124 | Oremus. Pretende domine famulis et famularumque tuis . Oremus. Absolve quesumus domine animas famulorum famularumque tuarum. |
| OFFICIUM DEFUNCTORUM (Use of Lille) | |
| f.124v | *Lazarus opvækkelse (*The Raising of Lazarus - full border on black ground) |
| f.125 | Chi commenchente vigiles dez mors. Ant.Placebo. [Ps.114,119, 120,129,137] Cant.Magnificat. Ant.Absolve domine. [Ps.145] |
| f.130v | Preces: Pour son pere et sa mere. Ora. Deus qui nos patrem et matrem. Pour son frere et sa soer. Ora. Deus venie largitor. |
| f.131 | Pour un homme seul. Ora.Inclina domine aurem. Pour une femme seule. Ora.Quesumus domine pro tua pietate. Pour tous lez trespasses. Ora.Fidelium deus omnium conditor. [The text has been divided between two scribes, or badly calculated. f.131v has 9 lines blank, and is followed by a stub after the removal of an unwritten leaf 131/131' to match the continuation] In i° nocturno. |
| f.132 | [Ant.]/Circumdederunt me gemitus mortis. Dolores inferni circumdederunt me. [Ps.94] Venite exultemus. |
| f.137 | lec.i. Parce michi. R.Rogamus te domine. V.Misericors et miserator. |
| f.138 | lec.ii. Tedet animam. R. Domine qui creasti. V. Si que illis sunt. |
| f.138v | lec.iii. Manus tue. R. Absolve domine...ut. V. Requiem eternam. |
| f.139 | In ii° nocturno. Ant. In loco. [Ps.22,24,26] |
| f.143v | lec.iiij. Responde michi. R. Ne tradas domine bestijs. V. Memorare que sit. lec.v. Homo natus. R. Ego sum resurrectio. V. Et omnis qui vivit. lec.vi. Quis michi. R.Tuam deus piissima. V. Miserator et misericors. |
| f.145v | In iii° nocturno. Ant.Complaceat. [Ps.39,40,41] |
| f.150v | lec.vij. Spiritus meus. R. Requiem eternam. V. Qui lazarum. |
| f.151 | lec.viij. Pelli mee. R. Qui lazarum. V. Qui venturus es. |
| f.152 | lec.ix. Quare de vulva. |
| f.152v | R.Libera me domine de morte eterna. V. Dies illa. V.Tremens factus sum. V. Quid ergo miserrimus. V. Timebunt angeli. V. Vox de celis. V. Miserere iesu. V.Creator omnium. V. Requiem. R. Libera me. |
| f.153v | In laudibus. Ant.Exultabunt. [Ps.50, 64, 62, 66] Cant.Ego dixi. [Ps.148, 149, 143, 129] |
| f.163v | -164v: Preces. |
| Accessory Texts | |
| f.165 | Chi commenche le psalme de le foy. Quicunque vult salvus esse ante omnia opus (Symbolum Athanasii, explicit f.168) |
| f.168 | /[A Marian paraphrase of Te Deum laudamus. Cf. B.J. Blackburn: 'Te matrem dei laudamus. A study in the musical veneration of Mary', in Musical Quarterly vol.53 (1967), p.53-76] Le te deum de le vierge marie. Te matrem dei laudamus . te mariam virginem confitemur. Te eterni patris sponsam omnis terra veneratur. Tibi omnes angeli et archangeli tibi omnes principatus humiliatus serviunt Tibi omnes potestates et superne virtutes tibi omnes celorum dominationes obediunt Tibi omnes throni cherubin et seraphin exultantes assistunt // |
| f.168v | /Tibi cuncta angelica creatura delectabili voce proclamat . Sancta . sancta . sancta maria mater dei et virgo Pleni sunt celi et terra maiestatis glorie fructus ventris tui. Te gloriosus apostolorum chorus creatoris matrem collaudat Te laudabilis numerus prophetarum virginem deum parituram predixerat. Te martirum cetus beatorum xpi genitricem glorificat. Te gloriosus exercitus confessorum tocius trinitatis templum appellat. Te amabilis chorus virginum sanctarum tue virginitatis et humilitatis exemplum pre-// |
| f.169 | /dicat. Te tota celestis curria celorum reginam honorat. Te per universum mundum sancta ecclesia invocando celebrat. Patre divine maiestatis venerandam te veram regis celestis purpeream Te sanctam quoque dulcem et piam Te angelorum domina te paradisi ianua Tu scala regni celestis tu regni glorie thalamus Tu archa pietatis et gratie tu vena es misericordie Tu refugium peccatoris tu es mater salvatoris Tu ad liberandum exulem hominem dei // |
| f.169v | / filium suscepisti in uterum per te expugnato Hoste antiquo sunt aperta fidelibus regna celorum Tu cum filio tuo sedes in gloria patris Tu ipsum pro nobis roga o domina quia nos ad iudicandum est venturus. Te ergo poscimus famulis tuis subveni qui precioso sanguinem filii tui redempti sumus. Eterna fac pia virgo maria . cum servis tuis gloria prenuntiari . Salva nos populum servorum tuorum domine ut simus participes hereditatis tue. Et rege nos et extolle usque in eternum. Per singulos dies o domina ma-// |
| f.170 | /ria te salutamus. Et laudare te cupimus in eternum devota mente et voce. Dignare dulcis maria nunc et semper sine delicto nos conservare. Miserere nostri pia miserere mei. Fiat misericordia tua magna nobiscum quia maria in te confidimus. In te dulcis maria speramus ut nos defendas in eternum. Amen. V. Ora pro nobis sancta dei genitrix . ut digni efficiamur promissione xpi. Oremus. Ora. Omnipotens sempiterne deus qui beate et gloriose virginis marie corpus et animam. |
| f.170v | /rasti . da ut eius commemoratione letamur . eius pia intercessione ab instantibus malis et a morte perpetua liberemur . per xpm dominum nostrum amen. (13 lines blank), ff.171-173v ruled but unwritten [f.172' stub, one unwritten leaf has been removed] |